دروس

تفسیر سوره مبارکه رعد – جلسه چهاردهم

بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ

(أَفَمَنْ يَعْلَمُ أَنَّمَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ الْحَقُّ كَمَنْ هُوَ أَعْمَىٰ إِنَّمَا يَتَذَكَّرُ أُولُو الْأَلْبَابِ * الَّذِينَ يُوفُونَ بِعَهْدِ اللَّهِ وَلَا يَنْقُضُونَ الْمِيثَاقَ * وَالَّذِينَ يَصِلُونَ مَا أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَنْ يُوصَلَ وَيَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ وَيَخَافُونَ سُوءَ الْحِسَابِ * وَالَّذِينَ صَبَرُوا ابْتِغَاءَ وَجْهِ رَبِّهِمْ وَأَقَامُوا الصَّلَاةَ وَأَنْفَقُوا مِمَّا رَزَقْنَاهُمْ سِرًّا وَعَلَانِيَةً وَيَدْرَءُونَ بِالْحَسَنَةِ السَّيِّئَةَ أُولَٰئِكَ لَهُمْ عُقْبَى الدَّارِ)؛ «پس، آيا كسى كه مى‌داند آنچه از جانب پروردگارت به تو نازل شده، حقيقت دارد، مانند كسى است كه كوردل است؟ تنها خردمندانند كه عبرت مى‌گيرند. همانان كه به پيمان خدا وفادارند و عهد [او] را نمى‌شكنند. و آنان كه آنچه را خدا به پيوستنش فرمان داده مى‌پيوندند و از پروردگارشان مى‌ترسند و از سختى حساب بيم دارند. و كسانى كه براى طلب خشنودى پروردگارشان شكيبايى كردند و نماز برپا داشتند و از آنچه روزيشان داديم، نهان و آشكارا انفاق كردند، و بدى را با نيكى مى‌زدايند، اینانند که فرجام نیک آن سرای، ویژه آنان است». (رعد، ۱۹-۲۲)

گفتیم که فاصله بین مؤمن و غیر مؤمن در ظاهر ناچیز است، اما در واقع بین بهشت و جهنم است. مؤمن عقل دارد و مسائل را می‌سنجد، راه خدا و شیطان را می‌شناسد و می‌داند کدام را انتخاب کند. کسانی که راه خدا را انتخاب می‌کنند چه صفاتی دارند و تجلیات ایمان در رفتار و اخلاق آن‌ها چیست؟

 ۱- این‌ها شخصیت مورد احترامی دارند زیرا برای خود احترام قائل هستند و به عهد و پیمان خود عمل می‌کنند. ۲- حق دیگران را ادا می‌کنند. ۳- نماز را خوب برپا می‌کنند. ۴- از هر چه خدا به آن‌ها داده انفاق می‌کنند، چه در سر و چه در علن. ۵- مسائل را به بهترین نحو حل و فصل می‌کنند. جواب بدی را با خوبی می‌دهند. این‌ها عاقبت به خیر هستند.

(الَّذِينَ يُوفُونَ بِعَهْدِ اللَّهِ). اولین عهد، عهد با خداست. قبل از اینکه به دنیا بیاییم خداوند از ما تعهد گرفت. (أَلَسْتُ بِرَبِّكُمْ قَالُوا بَلَىٰ شَهِدْنَا) «آيا پروردگار شما نيستم؟ گفتند: آری، گواهی می‌دهیم». (اعراف، ۱۷۲)

خداوند در دومین عهد ما را از شیطان برحذر داشت. (أَلَمْ أَعْهَدْ إِلَيْكُمْ يَا بَنِي آدَمَ أَنْ لَا تَعْبُدُوا الشَّيْطَانَ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُبِينٌ) «اى فرزندان آدم، مگر با شما عهد نكرده بودم كه شيطان را مپرستيد، زيرا وى دشمن آشكار شماست؟». (یس، ۶۰)

عهد سوم، عهد ولایت است. در ظاهر روز غدیر بود و ماجرای غدیر خم اتفاق افتاد و مردم از جاهای مختلف آمده بودند و همه شنیدند که: «مَنْ كُنْتُ مَوْلَاهُ فَهَذَا عَلِيٌّ مَوْلَاهُ؛ هر که من مولا و فرمانروای اویم، علی مولای او است». )كنز العمّال، ج ۱، ص ۱۸۷)

مهم‌ترین عهد خدا عبادت او و از شرک و شیطان دوری کردن و پذیرفتن ولایت پیامبر و اهل بیت او است که در واقع ولایت آن‌ها ولایت خداست که در این اشخاص تجلی کرده است. 

(وَلَا يَنْقُضُونَ الْمِيثَاقَ). اگر عهد و پیمانی بین خودتان است، به آن پایبند باشید. بسیاری از جنگ‌ها در تاریخ به دلیل پیمان‌شکنی بوده است.

(وَالَّذِينَ يَصِلُونَ مَا أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَنْ يُوصَلَ). صله رحم، احترام به والدین، معاشرت خوب با خانواده، خدمت به جامعه و… مواردی است که خداوند از ما خواسته رعایت کنیم و رعایت این امور حساب را آسان و عذاب را دور می‌کند.

(يَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ وَيَخَافُونَ سُوءَ الْحِسَابِ). از خدا و از بد حسابی می‌ترسند.

در روایت داریم پیغمبری آمد و مردم را به سوی خدا فرا خواند ولی فایده نداشت. خدا به او گفت در فلان روز عذاب بر آن‌ها نازل می‌کنم. آن روز آمد ولی عذابی نازل نشد. به خدا گفت چرا عذاب نیامد؟ خداوند فرمود این‌ها به هم رحم کردند و من نیز به آن‌ها رحم کردم.

(وَالَّذِينَ صَبَرُوا ابْتِغَاءَ وَجْهِ رَبِّهِمْ). ناملایمات زندگی برای همه است و دنیا دار بلاء و امتحان است. بیماری، فقر، ظلم و… وجود دارد و مؤمنین صبر می‌کنند.

کسی در محضر امیر المؤمنین علیه السلام به دیگری گفت خدا زندگی خوبی به تو دهد که مشکل نداشته باشد. حضرت گفت این نفرین است، می‌خواهی بمیرد؟ دنیا خوشی ندارد.

(وَأَقَامُوا الصَّلَاةَ). نماز خواندن دو قسم است. شخصی نماز می‌خواند که از سر خود باز کند، اما شخصی نماز را برپا می‌دارد.

(وَأَنْفَقُوا مِمَّا رَزَقْنَاهُمْ). انفاق می‌کنند از هر چه دارند. علم، آبرو، ثروت و هر چه دارند به دیگران می‌بخشند. نعمت‌های خداوند بر انسان بیش از احتیاج انسان است. کسانی که بخل می‌ورزند و به دیگران نمی‌دهند، خودشان زیان می‌کنند. بخشش، برکت و رفاه می‌آورد.

(سِرًّا وَعَلَانِيَةً). گاهی انفاق برای حفظ آبرو باید مخفیانه باشد و گاهی باید آشکار باشد که دیگران تشویق شوند. هر دو اگر با نیت خالص باشد، مفید است.

(وَيَدْرَءُونَ بِالْحَسَنَةِ السَّيِّئَةَ). مردى نصرانى در برابر حضرت باقر علیه السلام ایستاد و توهین کرد و به او گفت تو بقر هستى. فرمود: نه، من باقر هستم. گفت فرزند زن آشپزى. فرمود: اين شغل او بوده. گفت تو فرزند يک سياه حبشى نابكارى‌. فرمود: اگر راست می‌گویی نابكار بوده خدا از او بگذرد، اگر دروغ می‌گویی خدا از تو بگذرد. آن مرد نصرانى با دیدن این اخلاق و برخورد امام، مسلمان شد. (بحار الانوار، ج۴۶، ص۲۸۹) گاهی یک برخورد خوب باعث اصلاح می‌گردد.

(أُولَٰئِكَ لَهُمْ عُقْبَى الدَّارِ). این‌ها در دنیا و آخرت عاقبت خوبی دارند.

ماه مبارک رمضان ۱۴۴۲ هـ