بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ
(أَفَمَنْ هُوَ قَائِمٌ عَلَىٰ كُلِّ نَفْسٍ بِمَا كَسَبَتْ وَجَعَلُوا لِلَّهِ شُرَكَاءَ قُلْ سَمُّوهُمْ أَمْ تُنَبِّئُونَهُ بِمَا لَا يَعْلَمُ فِي الْأَرْضِ أَمْ بِظَاهِرٍ مِنَ الْقَوْلِ بَلْ زُيِّنَ لِلَّذِينَ كَفَرُوا مَكْرُهُمْ وَصُدُّوا عَنِ السَّبِيلِ وَمَنْ يُضْلِلِ اللَّهُ فَمَا لَهُ مِنْ هَادٍ * لَهُمْ عَذَابٌ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَلَعَذَابُ الْآخِرَةِ أَشَقُّ وَمَا لَهُمْ مِنَ اللَّهِ مِنْ وَاقٍ)؛ «آيا كسى كه بر هر شخصى بدانچه كرده است مراقب است [مانند كسى است كه از همه جا بى‌خبر است]؟ و براى خدا شريكانى قرار دادند. بگو: (نامشان را ببريد) آيا او را به آنچه در زمين است و او نمى‌داند خبر مى‌دهيد، يا سخنى سطحى [و ميان‌تهى] مى‌گوييد؟ [چنين نيست] بلكه براى كسانى كه كافر شده‌اند نيرنگشان آراسته شده و از راه [حق] بازداشته شده‌اند و هر كه را خدا بى‌راه گذارد رهبرى نخواهد داشت. براى آنان در زندگى دنيا عذابى است، و قطعاً عذاب آخرت دشوارتر است، و براى ايشان در برابر خدا هيچ نگهدارنده‌اى نيست». (رعد، ۳۳و۳۴)
ایمان جوهره عظیم و نعمت بزرگی است. کسانی که از این نعمت محروم هستند عاقبت خوشی ندارند. باید با بحث دقیق و مفصل و بیان مصادیق، عظمت ایمان روشن شود. همچنین با بیان عاقبت کفار این مسأله را متذکر شویم که نه تنها به ایمان خود مفتخر باشیم بلکه شکرگذار نیز باشیم و در راه کسب درجات ایمان زیاده‌خواهی کنیم.
افرادی که حکمت و تدبیر خدا را فراموش می‌کنند و به غیر او امید بسته و روی می‌آورند، در واقع دچار عذاب الهی شده‌اند. انسانی که خدا را فراموش کند به جایی نمی‌رسد و در سراشیبی سقوط می‌کند. ما همواره خدا را یاد می‌کنیم و در تمام مشکلات و ناملایمات به او پناه می‌بریم چون می‌دانیم تدبیر تمامی امور در دست اوست. حال چگونه این پروردگار رحمان و رحیم را رها کنیم و به سراغ کسانی برویم که توانایی و قدرتی از خود ندارند.
ابوذر غفاری که از بزرگان صحابه و از یاران امیر المؤمنین علیه السلام بود در جوانی روزی قدری شیر نزد بت قبیله‌اش برد و منتظر شد که ببیند بت چه می‌کند. ناگاه دید روباهی آمد و شیر را خورد و بر سر و روی بت، بول کرد و رفت. دیدن این منظره ابوذر را به فکر فرو برد و با خود گفت: «بتی که این قدر مفلوک است که روباهی را نمی‌تواند از خود دور کند، چگونه می‌تواند معبود من باشد و دفع زیان من و دیگران بنماید؟» همین اتفاق باعث شد از قبیله‌اش جدا شود. به سمت مکه رفت و به پیامبر اسلام ایمان آورد. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم در مدح ابوذر می‌فرماید: «آسمان بر کسی سایه نیفکنده و زمین، احدی را نپرورانده که راستگوتر از ابوذر باشد». (بحارالانوار، ج۲۲، ص۴۰۴)
حال چرا مردم حقیقت ایمان را درک نمی‌کنند؟ خداوند دلیل آن را بیان می‌کند. اول می‌فرماید: (أَفَمَنْ هُوَ قَائِمٌ عَلَىٰ كُلِّ نَفْسٍ بِمَا كَسَبَتْ وَجَعَلُوا لِلَّهِ شُرَكَاءَ) کسی که قائم است، تدبیر دارد و بر همه چیز و همه کس احاطه دارد بهتر است یا شریکانی که برای او قائلند؟ خداوند به صورت استنکاری این سؤال را مطرح می‌کند. می‌فرماید بگویید این‌ها که هستند؟ بت‌پرستان ادعا دارند که عقل و فهم ما در حدی نیست که بتوانیم در مورد بت‌های خود توضیح دهیم. در واقع خوب می‌دانند ولی لجاجت می‌کنند.
(قُلْ سَمُّوهُمْ) به این معنی است که صفات آن‌ها را بیان کنید. پروردگار ما ارحم الراحمین و عطوف است، خدای شما چه دارد؟
(أَمْ تُنَبِّئُونَهُ بِمَا لَا يَعْلَمُ فِي الْأَرْضِ أَمْ بِظَاهِرٍ مِنَ الْقَوْلِ) می‌گویید شریک خدا هستند که کلامی بی‌معنی و تهی است.
از نظر بنده کسی که خدا را فراموش کند، خداوند نیز او را رها می‌کند. هنگامی که از حضرت ابراهیم علیه السلام پرسیدند: تو بت‌ها را شکستی؟ فرمود: «اگر بت بزرگ بتواند سخن بگوید از او سؤال کنید». سر را پایین انداختند، می‌دانستند بت توان سخن گفتن ندارد. (بَلْ زُيِّنَ لِلَّذِينَ كَفَرُوا مَكْرُهُمْ) چون خدا را رها کردند، عقلشان زایل شد. دروغ گفتند و دروغ خود را باور کردند و خود را فریب دادند.
(وَصُدُّوا عَنِ السَّبِيلِ). دیگر توانایی بازگشت نداشتند. از صراط مستقیم دور افتادند. چه کسی راه را بر آنان بست؟ خودشان و شیطان، خداوند نیز بر آن‌ها غضب کرد.
(وَمَنْ يُضْلِلِ اللَّهُ فَمَا لَهُ مِنْ هَادٍ). اگر خدا کسی را رها کند و گمراه شود، دیگر راه هدایتی ندارد. خداوند عقل را از او می‌گیرد. البته خداوند به بندگان لطف می‌کند و با صبر و حلم با آن‌ها برخورد می‌کند. مهلت می‌دهد ولی اگر انسان حق را به هیچ صورتی قبول نکرد، او را گمراه می‌کند.
(لَهُمْ عَذَابٌ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَلَعَذَابُ الْآخِرَةِ أَشَقُّ وَمَا لَهُمْ مِنَ اللَّهِ مِنْ وَاقٍ). عذابی که مشرک در دنیا دارد این است که همیشه برده است. استقلال و آرامش ندارد و همواره بی‌قرار است. عذاب آخرت به مراتب سخت‌تر است و کسی نمی‌تواند آن‌ها را از عذاب الهی حفظ کند و نجات دهد.
ماه مبارک رمضان ۱۴۴۲ هـ ق
